ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ

Έως το 1999, δηλ. τη χρονιά εκλογής του Τσάβες ως προέδρου της Βενεζουέλας, η μόνη χώρα που δεν ελέγχανε στην αμερικανική ήπειρο οι ΗΠΑ ήταν η Κούβα, η οποία έχει υποστεί τα πάνδεινα από το εμπάργκο που της έχουν επιβάλει. Η εκλογή του μιγάδα Τσάβες σε μια πετρελαιοπαραγωγό χώρα και η ισχυροποίησή του, παρά τις τρεις προσπάθειες των ΗΠΑ για την ανατροπή του, με σημαντικότερη του 2002, έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Μέχρι τότε οι ΗΠΑ απομυζούσαν τους πόρους των χωρών αυτών με δικτατορίες και διεφθαρμένες ντόπιες ελίτ, που συχνά κατέστελλαν με τα όπλα κάθε λαϊκή αντίδραση, όπως π.χ. είχε συμβεί στη Βενεζουέλα 10 χρόνια πριν την εκλογή του Τσάβες μετά τη λαϊκή εξέγερση ενάντια στο πρόγραμμα αναδιάρ-θρωσης του ΔΝΤ, που είχε συντριβεί βίαια με 2.000 νεκρούς από το «σοσιαλδημοκράτη» Κάρλος ’ντρες Πέρεζ.

Μετά τη Βενεζουέλα ακολούθησε η Βολιβία, μία από τις φτωχότερες χώρες, με την εκλογή του Ινδιάνου Έβο Μοράλες, που προκάλεσε ταραχή στο διεθνές κεφάλαιο με την εθνικοποίηση όλων των φυσικών πόρων της χώρας. H Βολιβία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός φυσικού αερίου στη N. Αμερική, με αποθέματα 53,3 τρισ. κυβικών μέτρων, μετά τη Βενεζουέλα (151 τρισ.), ενώ παράγει παραλλήλως και 40.000 βαρέλια πετρέλαιο ημερησίως.

Κοινωνική πρόοδος με δημοκρατία

Τα δύο σημαντικά στοιχεία στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία ήταν ότι:

1.Με εκλογικές διαδικασίες και χωρίς καταστολή των πολιτικών ελευθεριών έγιναν οι κοινωνικές αλλαγές. Πριν από λίγο καιρό αυτό ήταν αδιανόητο.

2.Τις αλλαγές αυτές υποστηρίζουν τα πιο φτωχά κοινωνικά στρώματα, σημαντικό μέρος των οποίων είναι οι αυτόχθονες Ινδιάνοι, που βρίσκονται διασκορπισμένοι σ΄ όλη την αμερικανική ήπειρο.

Με τους πόρους της χώρας του, που λόγω ανόδου της τιμής του πετρελαίου είναι αυξημένοι, ο Τσάβες επιχειρεί να δημιουργήσει ένα πόλο επιρροής στη Λ. Αμερική και ευρύτερα στον κόσμο, με επισκέψεις σε χώρες του «κακού», όπως το πετρελαιοπαραγωγό Ιράν. Έχει δώσει βοήθεια 4 δισ. δολ. σε 17 χώρες, φθηνό πετρέλαιο σε διάφορες φτωχές χώρες της περιοχής, ακόμη και στους φτωχούς της Νέας Ορλεάνης, ενώ πρόσφατα έκανε αγορά όπλων ύψους 1 δισ. δολ. από τη Ρωσία, για ν’ αντικαταστήσει τον αμερικάνικο οπλισμό της χώρας του.

Στις άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής (Μεξικό, Αργεντινή, Ισημερινός, Περού, Βραζιλία) έχουν αναπτυχθεί κοινωνικά κινήματα, που πιέζουν για κοινωνικές αλλαγές και ανεξαρτησία από την επιρροή των ΗΠΑ, με ανάδειξη της ινδιάνικης ιδιαιτερότητας. Σημαντικό στοιχείο των λατινοοαμερικάνικων λαών είναι η επαναφορά της ιδέας της Λατινοαμερικανικής Ένωσης του Σιμόν Μπολιβάρ, που είχε συμβάλει στην ένωση Βενεζουέλας, Κολομβίας, Ισημερινού και Νέας Γρενάδα από το 1821 έως το 1824, που τελικά απέτυχε, λόγω της σφοδρής αντίθεσης των ΗΠΑ.

Η Νοτιοαμερικανική Κοινότητα Εθνών

Έτσι στις 9 Δεκεμβρίου 2004 δώδεκα κράτη της Λατινικής Αμερικής υπέγραψαν την Ιδρυτική Διακήρυξη της Νοτιοαμερικανικής Κοινότητας Εθνών στο Κούσκο του Περού. «Είμαστε εδώ για να δώσουμε ενέργεια, ψυχή, καρδιά και ζωή στο όνειρο του Σιμόν Μπολιβάρ», δήλωσε ο τότε πρόεδρος του Περού Αλεχάνδρο Τολέδο. Τη διακήρυξη υπέγραψαν η Αργεντινή, η Βολιβία, η Βραζιλία, η Κολομβία, η Χιλή, ο Ισημερινός, η Γουιάνα, η Παραγουάη, το Περού, το Σουρινάμ, η Ουρουγουάη και η Βενεζουέλα. ενώ το Μεξικό και ο Παναμάς θα είναι παρατηρητές.

Στο μεταξύ αναδεικνύονται κυβερνήσεις όπως του Λούλα στη Βραζιλία, του Κίρσνερ στην Αργεντινή, της Μπασελέ στη Χιλή και του Βάσκεζ στην Ουρουγουάη, που έχουν κοινό χαρακτηριστικό την προώθηση εκτεταμένων κοινωνικών προγραμμάτων στο εσωτερικό των χωρών τους, χωρίς να έρχονται σε ρήξη με τις ΗΠΑ, αλλά με προάσπιση των συμφερόντων των χωρών τους. Στα ίδια πλαίσια αναμένεται να κινηθεί και ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος της Νικαράγουας, μιας από τις πιο εξαθλιωμένες χώρες λόγω του ΔΝΤ, Ντανιέλ Ορτέγκα, που πρόσφατα κέρδισε τις εκλογές με την υποστήριξη της εκκλησίας και ενός παλιού μέλους των Κόντρας ως υποψηφίου αντιπροέδρου του. Οι ΗΠΑ, που αρχικά είχαν αντιταχθεί στην εκλογή του, μετά σιώπησαν. Η Νικαράγουα παίρνει και αυτή φθηνό πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα.

Σημαντικός παράγοντας στις πολιτικές εξελίξεις στην περιοχή έχει αναδειχθεί η ενεργειακή αυτονομία που προσφέρουν η Βενεζουέλα και η Βολιβία μετά την ανάκτηση του εθνικού ελέγχου των πόρων των χωρών τους. Ο Τσάβες με το πλεονέκτημα αυτό επιχειρεί να δημιουργήσει ένα πόλο στη Λατινική Αμερική. Παρεμβαίνει σε εκλογές γειτονικών χωρών, άλλοτε επιτυχημένα (π.χ. Ουρουγουάη, Νικαράγουα) άλλοτε όχι (π.χ. Περού, Μεξικό).

Στην Κεντρική και Νότια Αμερική, που οι ΗΠΑ θεωρούσαν σαν αυλή τους, οι δυνατότητες παρέμβασής τους πλέον περιορίζονται. Στη σύνοδο των αμερικανικών κρατών το Νοέμβρη του 2005 στο Μαρ ντελ Πλάτα της Αργεντινής οι ΗΠΑ επιχείρησαν ανεπιτυχώς να περάσουν νέα συμφωνία απελευθέρωσης εμπορίου και αγορών, την ALCA (Area de Libre Commercio de las Americas), με επικεφαλής τις ίδιες. Βρήκαν όμως τη σφοδρή αντίθεση της Βραζιλίας, της Αργεντινής και της Βενεζουέλας, που υποστηρίζουν την ήδη υπάρχουσα ζώνη ελεύθερου εμπορίου Mercosur του 1991, με μέλη την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Ουρουγουάη, την Παραγουάη και τη Βενεζουέλα και με ειδική σχέση τη Βολιβία και τη Χιλή, δηλ. χωρίς τις ΗΠΑ.

Αυτές οι προοδευτικές εξελίξεις δε θα πρέπει να οδηγήσουν σε υπερβολικά συμπεράσματα και ιδεολογήματα, ότι τα συμβαίνοντα στη Λατινική Αμερική είναι παγκόσμιας ισχύος, αγνοώντας συνθήκες, ιδιαιτερότητες και συγκυρίες. Πάντως όλ’ αυτά δείχνουν ότι οι ΗΠΑ δεν είναι παντοδύναμες, όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, πατριωτικές ηγεσίες και λαοί αποφασισμένοι. Η Λατινική Αμερική φαίνεται να προστίθεται ως ένα ακόμη μέρος του κόσμου που αποσπάται από τη μονοκρατορία των ΗΠΑ. Πόσο όμως θα προχωρήσουν αυτές οι αλλαγές είναι ένα ζητούμενο απ’ όλους όσοι οραματίζονται ένα καλύτερο κόσμο.